Türkiye, Patates Tohumu Üretiminde Dünyada Söz Sahibi Olmak İstiyor

Nevşehir\’de 2000 yılında kurduğu laboratuvarda 23 çeşit yerli patates tohumu üreten 62 yaşındaki Yakup Karahan, Türkiye\’nin patates tohumu konusunda dünyada söz sahibi ülkelerden biri olması için çabalıyor.

Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi Toprak Bölümü\’nden 1986 yılında mezun olduktan sonra bir süre Nevşehir\’de ilaç mümessilli olarak çalışan Karahan, daha sonra iş hayatına patates üretimi yapan firmalarda devam etti.

Sektörde beş yılda edindiği deneyimle kendi firmasını kurarak patates üretimine yönelen Karahan, 1990\’lı yıllarda patates tohumundaki dışa bağımlılığı ortadan kaldırmak için çalışma başlattı.

Karahan, 2000 yılında borçla kurduğu Doğa Tohumculuk Doku Kültür Laboratuvarı\’nda 15 kişilik ekibiyle bugüne kadar \”Zirve\”, \”Doruk\”, \”Kutup\”, \”Bahar\”, \”Kaya\”, \”Volkan\”, \”Ayaz\”, \”Yediveren\”, \”Yaprak\”, \”Yankı\”, \”Yaldız\”, \”Maden\”, \”Kafkas\”, \”Altay\”, \”Aydos\”, \”Petek\”, \”İlkmor\”, \”Bulut\”, \”Ses\”, \”Turaç\”, Taş\”, \”Yakut\” ve \”Deniz\” adlı 23 yerli tohum çeşidini Türk tarımına kazandırdı.

\”Başarıya ulaşmamız 22 yılı buldu\”

Karahan, AA muhabirine, patates üretimine başladığı dönemde yurt dışından getirilen tohumların arazilerde hastalık oluşturduğunu, Avrupa firmalarının Türkiye\’ye kaliteli tohum göndermemek için çaba gösterdiğine şahit olduğunu söyledi.

Yerli ve dayanıklı tohum çeşitleriyle ilgili çalışmasına Hollanda\’daki bir tohum firması yetkilisiyle aralarında geçen konuşmanın ardından başladığını anlatan Karahan, şöyle konuştu:

\”Patates üretim maliyetinin yüzde 35\’lik kısmını tohum oluşturuyor. O dönem tohum yurt dışından geliyordu ve kalitesi çok düşüktü. Hastalıklı tohum geliyordu. Nevşehir ve Niğde\’deki arazilerde patates siğili hastalıkları o dönem yurt dışından tohumla birlikte geldi. Distribütörü olduğum yabancı firmaya, \’Biz size çok büyük para ödüyoruz fakat bize çok kötü tohum gönderiyorsunuz. Biz daha iyi para verelim, iyi tohum gönderin\’ dedim. O da bana \’iyi tohumu git Mars\’tan al\’ dedi. 2000 yılında yaşanan bu görüşme bizi ateşledi. İlk laboratuvarı kurduk. Yaklaşık 5 yıl mesafe alamadık. Doku kültüründe bitki çoğaltıyoruz ama yüzde 80\’e kadar küflenme oluyor, çürüyordu. Daha sonra yurt dışından uzman getirdik. Onlarla devam ettik. Sil baştan laboratuvarı değiştirdik. Sonuçta başarıya ulaşmamız 22 yılı buldu.\”

Karahan, patatesin ülkeler için buğday kadar stratejik bir bitki olduğunu, yurt dışından gelen niteliksiz tohumlar nedeniyle Türkiye\’deki bazı arazilerde uzun yıllar sürecek hastalıklar oluştuğunu söyledi.

Virüslere karşı dayanıklı tohum üretmek için uzun yıllar büyük uğraşlar verdiklerini dile getiren Karahan, \”Ürettiğimiz çeşitlerin yüzde 90\’ı virüse dayanıklıdır. Bu bölgedeki (Nevşehir) araziler patates siğili nedeniyle 39 yıl karantinaya alınmış. Buraya merhem olalım, uygun bir çeşit geliştirelim dedik. Bu hastalığın ilaçlı tedavisi yok, tek çare dayanıklı çeşit yapmak. \’Kafkas\’ adlı çeşit yaptık. Dünyanın en verimli ve yüzde 100 dayanıklı bir tohum türü oldu.\” dedi.

Karahan, tohum geliştirme çalışmasına başladığında yeterli maddi imkana sahip olmadığını, süreç boyunca birçok kez iflasla karşı karşıya kaldığını ancak yılmadığını kaydetti.

Azim ve kararlılıkla sürdürdükleri laboratuvar çalışmalarının meyvelerini birkaç yıldır topladığını, Türkiye\’nin patates tohumu üretiminde önemli ülkelerden biri konumuna yükseldiğini belirten Karahan, şunları kaydetti:

\”Ben bu işe 2000 dolarla başladım. Nevşehir\’de 28 banka vardı hepsiyle çalışıyordum. Faiz ne kadar diye hiç sormuyordum. Yeter ki kredi versin. Bu çeşitleri geliştirmek beni 4-5 kez iflas noktasına getirdi ama yine de bırakmadık. Çok sıkıntı çektik ve gelinen noktada muazzam bir ekip oluştu. 2030 yılında üretimimiz 100 bin tona çıkacak. Yapacağım tek şey, seralarımızı genişleteceğiz. Patates tohumu üreten dünyadaki 5 ülkeden biri olduk, 100 bin tonu aştığımızda söz sahibi iyi bir oyuncu olacağız.\”

AB\’den tescil alınan çeşitler var

Laboratuvarın genel müdürü Mete Kaan Bülbül de uzun yıllar verdikleri mücadele sonunda ilk yerli tohum tescillerinin 2018\’de gerçekleştirildiğini anlattı.

Şu an 20 tescilli tohum çeşidinin bulunduğunu, 3\’ünün de tescil sürecinin devam ettiğini belirten Bülbül, \”Asıl hedefimiz Avrupa\’ya tohum satmak. Elimizdeki en iyi çeşitler olan Kafkas, Bahar, Yankı ve Yaprak türleri Avrupa\’da da tescillendi. Yıllık yaklaşık 40 bin ton üretimiz bulunmaktadır. Geçen yıl Avrupa\’ya 4 bin ton tohum satışımız oldu, bu yıl da 10 bin ton hedeflemekteyiz.\” ifadelerini kullandı.